W wypełnionej po brzegi sali wyjątkowego gościa powitał pomysłodawca spotkania i zaznaczył, że nieprzypadkowo spotkanie odbywa się właśnie w tym terminie. Marsz Śmierci, w którym uczestniczyło ponad 11 tysięcy więźniów. Kroczył właśnie zimą począwszy od 25 stycznia a zatem mija właśnie 75 lat od tych tragicznych dni.

Pani Elżbieta Grot z wielką dokładnością przekazywała młodzieży informacje o wyjątkowo trudnych warunkach bytowych więźniów, którzy często pracując ponad ludzką miarę otrzymywali do jedzenia niewielkie ilości chleba z margaryną, gorzką kawę i pół litra rzadkiej zupy dziennie. Obóz zaczął funkcjonować już 2 września 1939 roku a wyzwolony został dopiero 9 maja 1945 roku! Z racji ogromnego przeludnienia na więziennych pryczach spało niejednokrotnie troje więźniów na jednym miejscu. Za wszelkie przewinienie groziły różnego rodzaju kary. Wielu więźniów zakończyło życie w obozie. Część z nich spalono w piecach krematoryjnych na terenie obozu.

Znaczna część wykładu poświęcona była ewakuacji lądowej i wodnej obozu. Wielu Kaszubów z narażeniem życia pomagało więźniom podczas drogi karmiąc szczególnie podczas noclegów w kościołach i stodołach. Gospodynie Kaszubki gotowały herbatę i ciepłe zupy dla wygłodniałych i zziębniętych więźniów a odważnie Kaszubi z narażeniem życia przekupywali np. bimbrem strażników, by Ci pozwolili zjeść coś więźniom. Dzieci rzucały także kromkami chleba w idące szeregi, aby więźniowie podczas drogi mogli choć coś mieć w ustach bowiem na drogę otrzymali ledwie 500 gram chleba i kawałek margaryny albo topionego chleba. Należy dodać, że zima wówczas była wyjątkowo mroźna około minus 20 stopni. A więźniowie ubrani byli ledwie w pasiaki, owinięci kocami, szmatami. Tylko nieliczni posiadali jakieś ciepłe okrycie i lepsze buty. 

Marsz trwał 11 dni, w czasie których kolumny złożone z kilkuset do nawet 1600 więźniów przemaszerowały 120–170 km. Doszły na miejsce w stanie zmniejszonym łącznie do około 7000 osób. Z brakujących 4000, połowa to udane ucieczki z trasy marszu i miejsc postojowych, pozostała część to ofiary pierwszej fazy ewakuacji, zmarłe z wycieńczenia, chłodu i od okrutnego traktowania strażników. Dane te są szacunkowe, w czasie ewakuacje nie prowadzono ewidencji zmarłych. Około 2140 osób zostało pochowanych na Cmentarzach Ofiar Marszu Śmierci w Nawczu, Rybnie i Krępie Kaszubskiej, pozostałe ofiary w zbiorowych mogiłach w Pucku, Wejherowie, Luzinie, Strzepczu, Żukowie, Niestępowie, Pręgowie, Miszewku, Przodkowie, Pomieczynie, Strzepczu, Łebnie, Łęczycach, Ciechomiu, Kostkowie, Lęborku oraz w innych, często nieznanych miejscach. Spośród pozostałych w obozie 12 tysięcy głównie mocno już chorych kobiet i wycieńczonych mężczyzn wyzwolenia zmarło z wycieńczenia i poprzez choroby, chłód i głód ponad 5 tysięcy ofiar. Liczbę więźniów ocenia się na około 110–127 tysięcy osób pochodzących z 28 krajów, w tym 49 tysięcy kobiet i dzieci. Najliczniejszą grupą narodowościową byli Żydzi (około 50 tysięcy). Natomiast największe grupy państwowe stanowili Polacy, obywatele Związku Radzieckiego, Węgrzy i Niemcy. Więźniami były także osoby z wielu innych krajów – głównie północnej Europy. Przybywały też transporty Romów. Do Stutthofu w specjalnych transportach trafiali także katoliccy księża z Gdańska i innych okolicznych miast.

Na zakończenie nauczyciele wręczyli Pani Elżbiecie list z podziękowaniami za ciekawy wykład, który z pewnością poszerzy horyzonty historyczne młodzieży ale także na długo zapadnie w serca przynajmniej części z nich.

Przygotował:

Jan Trofimowicz